Boğaz ağrısı için antibiyotik gerekli mi?

Boğaz ağrısı, üst solunum yolu enfeksiyonlarında sıklıkla karşılaşılan bir semptom olup, genellikle farenjit veya tonsillit gibi durumlarla ilişkilendirilmektedir. Bu rahatsızlığın tedavisinde antibiyotik kullanımının gerekliliği, altta yatan etiyolojik faktöre bağlı olarak değişkenlik göstermektedir. Boğaz ağrısı vakalarının yaklaşık %85-90'ı viral kaynaklı iken, yalnızca %10-15'i bakteriyel enfeksiyonlardan kaynaklanmaktadır. Bu nedenle, her boğaz ağrısı durumunda antibiyotik reçete edilmesi tıbben uygun değildir ve gereksiz antibiyotik kullanımı antibiyotik direnci gelişimine katkıda bulunabilmektedir.

Boğaz ağrısının etiyolojisinin belirlenmesinde klinik bulgular ve laboratuvar testleri kritik öneme sahiptir. Viral enfeksiyonlarda genellikle burun akıntısı, öksürük, konjonktivit ve miyalji gibi sistemik semptomlar eşlik ederken, bakteriyel enfeksiyonlarda özellikle A grubu beta-hemolitik streptokok (AGBHS) kaynaklı vakalarda yüksek ateş, boyun lenf nodlarında büyüme ve tonsiller üzerinde eksüda görülebilmektedir. Kesin tanı için hızlı antijen testleri veya boğaz kültürü gibi tanı yöntemlerine başvurulması önerilmektedir.

Antibiyotik tedavisi yalnızca bakteriyel enfeksiyonların doğrulandığı durumlarda endike olmaktadır. AGBHS kaynaklı bakteriyel farenjit tanısı konulan hastalarda, uygun antibiyotik tedavisinin başlanması komplikasyonların önlenmesi açısından önem taşımaktadır. Penisilin türevleri bu enfeksiyonların tedavisinde birinci basamak seçenekler arasında yer alırken, penisilin alerjisi olan bireylerde makrolid grubu antibiyotikler alternatif olarak değerlendirilebilmektedir. Antibiyotik tedavisinin süresi ve dozu, hastanın klinik durumu ve yaş grubu dikkate alınarak hekim tarafından belirlenmelidir.

Viral enfeksiyonlarda antibiyotik kullanımı, etkin olmadığı gibi çeşitli advers etkilere de yol açabilmektedir. Bu etkiler arasında gastrointestinal yan etkiler, alerjik reaksiyonlar ve antibiyotik ilişkili diyare sayılabilir. Daha ciddi bir sorun olan antibiyotik direnci, toplum sağlığı açısından önemli bir tehdit oluşturmakta ve gelecekteki enfeksiyonların tedavisini güçleştirmektedir. Bu nedenle, antibiyotiklerin yalnızca gerektiği durumlarda ve hekim önerisiyle kullanılması esastır.

Bakteriyel enfeksiyon şüphesi olmayan veya viral kaynaklı olduğu düşünülen boğaz ağrısı vakalarında semptomatik tedavi ön plana çıkmaktadır. Bu kapsamda analjezik ve antipiretik ajanlar, topikal anestezik içeren pastiller ve gargaralar, hidrasyonun sağlanması ve istirahat önerilmektedir. Ilık tuzlu su ile gargara yapılması mukozal ödemi azaltarak semptomların hafiflemesine yardımcı olabilmektedir. Ayrıca, bal ve bitkisel çaylar gibi geleneksel yöntemler de destekleyici tedavi olarak değerlendirilebilir.

Pediatrik ve geriatrik popülasyonlarda, immün yetmezliği olan bireylerde ve kronik hastalığı bulunan kişilerde boğaz ağrısı yaklaşımı farklılık gösterebilmektedir. Bu gruplarda komplikasyon riski daha yüksek olduğundan, tanı ve tedavi süreçlerinin daha titizlikle yürütülmesi gerekmektedir. Özellikle çocuklarda AGBHS enfeksiyonlarının tedavi edilmemesi, akut romatizmal ateş ve poststreptokoksik glomerülonefrit gibi ciddi komplikasyonlara yol açabilmektedir.

Boğaz ağrısı şikayeti olan bireylerin, kendi kendine antibiyotik kullanmak yerine mutlaka sağlık kuruluşlarına başvurmaları ve hekim değerlendirmesi sonucunda uygun tedaviye yönlendirilmeleri gerekmektedir. Hekimlerin, klinik kılavuzlar doğrultusunda hareket ederek gereksiz antibiyotik reçetelenmesinden kaçınmaları, toplum sağlığının korunması açısından büyük önem taşımaktadır. Hastaların, antibiyotiklerin yalnızca bakteriyel enfeksiyonlarda etkili olduğu konusunda bilinçlendirilmesi ve doğru ilaç kullanımı konusunda eğitilmesi, akılcı antibiyotik kullanımının temelini oluşturmaktadır.

Ek bilgi olarak, boğaz ağrısının nadir görülen nedenleri arasında epiglottit, peritonsiller apse ve difteri gibi ciddi enfeksiyonların da bulunduğu unutulmamalıdır. Bu durumlarda acil tıbbi müdahale gerektiğinden, nefes almada güçlük, yutkunamama ve aşırı tükürük salgısı gibi alarm semptomları varlığında derhal sağlık kuruluşuna başvurulması önerilmektedir.