Boğazlar meselesi ne anlama geliyor, kısaca açıklayabilir misin?

Boğazlar meselesi, tarihsel olarak İstanbul ve Çanakkale boğazlarının kontrolü, geçiş rejimi ve uluslararası statüsüyle ilgili siyasi, askeri ve hukuki tartışmaları ifade eder. Osmanlı İmparatorluğu döneminden başlayarak, özellikle 19. ve 20. yüzyıllarda, boğazların hangi koşullarda ve kimin kontrolünde açık olacağı, büyük güçler arasında sık sık anlaşmazlık konusu olmuştur. Bu mesele, aşağıdaki temel noktalarla özetlenebilir:

• Boğazların stratejik önemi: İstanbul Boğazı, Marmara Denizi ve Çanakkale Boğazı, Karadeniz'i Akdeniz'e bağlayan kritik su yollarıdır. Ticaret ve askeri ulaşım açısından dünyada eşsiz bir konuma sahiptir.
• Osmanlı dönemi: Osmanlı İmparatorluğu, boğazları kapalı tutma politikası izlemiş, ancak 19. yüzyılda imzalanan antlaşmalarla (örneğin, 1841 Londra Boğazlar Sözleşmesi) boğazların barış zamanında savaş gemilerine kapalı, ticaret gemilerine açık olması kabul edilmiştir.
• Lozan Antlaşması (1923): Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluşuyla birlikte, Lozan'da boğazların silahsızlandırılması ve uluslararası bir komisyonca yönetilmesi kararlaştırıldı, ancak bu Türkiye'nin egemenlik haklarını kısıtladı.
• Montrö Boğazlar Sözleşmesi (1936): Türkiye'nin diplomatik çabaları sonucu imzalanan bu sözleşme, boğazlar üzerindeki Türk kontrolünü güçlendirdi. Barış zamanında ticaret gemilerine serbest geçiş, savaş gemilerine ise kısıtlamalar getirildi ve Türkiye'nin güvenlik endişeleri dikkate alındı.

Kısacası, boğazlar meselesi, Türkiye'nin egemenliği ve uluslararası dengeler bağlamında, boğazların yönetiminin nasıl şekillendiğini anlatan tarihsel bir süreçtir. Günümüzde Montrö Sözleşmesi hala geçerlidir ve Türkiye, boğazlar üzerinde tam kontrol sahibidir.